ચારણ-કન્યા//ઝવેરચંદ મેઘાણી
સાવજ ગરજે !
વનરાવનનો રાજા ગરજે
ગીરકાંઠાનો કેસરી ગરજે
ઐરાવતકુળનો અરિ ગરજે
કડ્યપાતળિયો જોધ્ધો ગરજે
મોં ફાડી માતેલો ગરજે
જાણે કો જોગંદર ગરજે
નાનો એવો સમદર ગરજે !
ક્યાં ક્યાં ગરજે?
બાવળના જાળામાં ગરજે
ડુંગરના ગાળામાં ગરજે
કણબીના ખેતરમાં ગરજે
ગામ તણા પાદરમાં ગરજે
નદીઓની ભેખડમાં ગરજે
ગિરિઓની ગોહરમાં ગરજે
ઊગમણો આથમણો ગરજે
ઓરો ને આઘેરો ગરજે
થર થર કાંપે ! વાડામાં વાછડલાં કાંપે કૂબામાં બાળકડાં કાંપે
મધરાતે પંખીડાં કાંપે ઝાડતણાં પાંદડલાં કાંપે
સૂતાં ને જાગંતાં કાંપે
જડ ને ચેતન સૌ એ કાંપે આંખ ઝબૂકે ! કેવી એની આંખ ઝબૂકે !
વાદળમાંથી વીજ ઝબૂકે જોટે ઊગીબીજ ઝબૂકે
જાણે બે અંગાર ઝબૂકે
હીરાના શણગાર ઝબૂકે
જોગંદરની ઝાળ ઝબૂકે
વીર તણી ઝંઝાળ ઝબૂકે
ટમટમતી બે જ્યોત ઝબૂકે
સામે ઊભું મોત ઝબૂકે
જડબાં ફાડે!
ડુંગર જાણે ડાચા ફાડે!
જોગી જાણે ગુફા ઉઘાડે!
જમરાજાનું દ્વાર ઉઘાડે!
પૃથ્વીનું પાતાળ ઉઘાડે!
બરછી સરખા દાંત બતાવે
લસ! લસ! કરતી જીભ ઝુલાવે.
બહાદરઊઠે!
બડકંદાર બિરાદર ઊઠે
ફરસી લેતો ચારણ ઊઠે
ખડગ ખેંચતો આહીર ઊઠે
બરછી ભાલે કાઠી ઊઠે
ઘરઘરમાંથી માટી ઊઠે
ગોબો હાથ રબારી ઊઠે
સોટો લઇ ઘરનારી ઊઠે
ગાય તણા રખવાળો ઊઠે
દૂધમલા ગોવાળો ઊઠે
મૂછે વળ દેનારા ઊઠે
ખોંખારો ખાનારા ઊઠે
માનું દૂધ પીનારા ઊઠે
જાણે આભ મિનારા ઊઠે
ઊભો રે’જે !
ત્રાડ પડી કે ઊભો રે’જે!
ગીરના કુત્તા ઊભો રે’જે!
કાયર દુત્તા ઊભો રે’જે!
પેટભરા ! તું ઊભો રે’જે!
ભૂખમરા ! તું ઊભો રે’જે!
ચોર-લૂંટારા ઊભો રે’જે!
ગા-ગોઝારા ઊભો રે’જે!
ચારણ—કન્યા !
ચૌદ વરસની ચારણ કન્યા
ચૂંદડિયાળી ચારણ કન્યા શ્વેતસુંવાળી ચારણ-કન્યા
બાળી ભોળી ચારણ-કન્યા
લાલ હીંગોળી ચારણ-કન્યા
ઝાડ ચડંતી ચારણ-કન્યા
પહાડ ઘુમંતી ચારણ—કન્યા
જોબનવંતી ચારણ-કન્યા
આગ-ઝરંતી ચારણ-કન્યા
નેસ-નિવાસી ચારણ-કન્યા જગદંબા-શી ચારણ-કન્યા
ડાંગ ઉઠાવે ચારણ-કન્યા
ત્રાડ ગજાવે ચારણ-કન્યા
હાથ હિલોળી ચારણ-કન્યા
પાછળ દોડી ચારણ-કન્યા
ભયથી ભાગ્યો
સિંહણ, તારો ભડવીર ભાગ્યો
રણ મેલીને કાયર ભાગ્યો
ડુંગરનો રમનારો ભાગ્યો
હાથીનો હણનારો ભાગ્યો
જોગીનાથ જટાળો ભાગ્યો
મોટો વીર મૂછાળો ભાગ્યો
નર થઇ તું નારીથી ભાગ્યો
નાનકડી છોડીથી ભાગ્યો!
**1928 ગીરમાં તુલસીશ્યામની નજીક ચારણોનો એક નેસ છે. ત્યાંની હીરબાઇનામની એક ચૌદ વર્ષની ચારણ-કન્યાએ એકલીએ પોતાની વાછડીને મારનાર વિકરાળ સિંહને વાછડીનું માંસ ચાખવા ન દેતાં લાકડી વતી હાંકી મૂક્યો હતો.
“તુલસીશ્યામથી બે ગાઉ અમે ખજૂરીને નેસડે હતા,ત્યાં રીડ થઇ. સાવજ ડણક્યો. હાકોટા થવા માંડ્યા. રોળકોળ વેળા થઇ હતી. ખાડું-ધણ ઝૂંપડે આવતાં હતાં. તેમાંથી હીરબાઇ કરી એક ચારણ બાઇની વોડકીને સાવજે પાદરમાં જ પાડી. અમે બધાદોડ્યા.વીસેક જણ હતા. જ્યાં ધાર માથે ચડ્યા ત્યાં તો હીરબાઇ ક્યારની યે ત્યાં પહોંચી ગઇ હતી. મરેલી વોડકી પર એ ચારણ-કન્યા ચડીને સાવજ સામે સોટો વીંઝતી હતી. સાવજ બે પગે સામો થઇ હોંકારા કરતો હતો. બાઇ સાવજના ફીણથી નાહી રહી, પણ ગાયને ચારણી બાઇએ સાવજને ખાવા ન દીધી….એવખતે ‘ચારણ-કન્યા’ ગીત મેઘાણીભાઇ કાગળ-કલમ સિવાય રચીને ગાવા લાગ્યા. એમનું શરીર જાગી ઊઠ્યું. આંખો લાલ ઘ્રમેલ ત્રાંબા જેવી થઇ ગઇ. એ પણ સાવજ તરફ દોડવા લાગ્યા. અમે એમને માંડમાંડ પકડી રાખેલા.”
દુલા કાગ
I am young man of 77+ years
મા ગુર્જરીના ચરણે.... 
ફરી વાંચી ફરી આનંદ થયો
kharekhar 14 varsh ni charan kanya a apana rastriya shayar ni shresht kruti kahi shakay ane varmvar vanchvani maza ave 6e.kharekhar aavi ‘ vir ras ‘ vali kavita to apana ma virta no bhav vadhare 6e.
bahuj saras, charan kanya na sahsne hu bidrau chhu.
sachi vat che bilkul
Only Zaverchand Meghani can write like this.
Really too good
Upendra Trivedi presented this poem very nicely.
Once I had heard in a TV/radio programme
Meghani bhai was best author
varso pahela a kavita bhanvama avati avu sahitya to meghani ane dula kag sivay koini takat nathi koi goti sake
TIS VARAS PAHELA A KAVITA VACHI HATI AJE PHARITHI VACHINE ANAD THAYO
kalpna karta ange ang ma dhrujari uttpann karti kavita
I love this poem by Zaverchand Meghani, specially when sung in Gujarati style in dayro,
I am Sikh but Proud to be Gujarati..
and loved to hear when friends say me “Gujarti Sardar”
JAY JAY GARVI GUJARAT
My fevrit kavi zaverchand Meghani
V LOVE YOU MEGHANI
I love this poem by Zaverchand Meghani, specially when sung in Gujarati style in dayro,
I am Sikh but Proud to be Gujarati..
and loved to hear when friends say me “Gujarti Sardar”
JAY JAY GARVI GUJARAT
thanks ane aashchary ke ek sardarji gujarati kavitane aatlee vakhaane,thanks again,mane pan guru naanak naa bhajano bahu game aavjo, gopal
ફરી વાંચી ફરી આનંદ થયો
Jay Bavishi Mataji
Kotada Bavishi PIN.360530
thanks for appreciation
Jay Bavishi Mataji
Kotada Bavishi PIN.360530
VAH VAH ZAVERCAND MEGHANI CHARN KANYA GIT AEK SHORAY GIT CHE ‘BHARAT MA AAVI KANYA JANAM LETO KOI NI HIMANT NATHI KE SHAME JOVE ?:
Reasing no enough.should play all the articals
Only reading is not enough should play all the articals
[…] ચૌદ વરસની ચારણ કન્યા – ઝવેરચંદ મેઘાણી By અમિત, on April 2nd, 2010 in કાવ્ય , ઝવેરચંદ મેઘાણી , ટહુકો , દોહા | ઝવેરચંદ મેઘાણીની આ કવિતા ૧૯૨૮ ગીરના જગલમાં તુલસીશ્યામ પાસેના એક નેસડામાં હીરબાઈ નામની ૧૪ વર્ષની ચારણ કન્યાએ એકલે હાથે પોતાની વાછરડીને મારનાર સિંહને એનું માંસ ચાખવા નહોતું દીધું અને ફક્ત લાકડીએથી ગીરના સાવજને હાંકી કાઢ્યો હતો. “તુલસીશ્યામથી બે ગાઉ અમે ખજૂરીને નેસડે હતા,ત્યાં રીડ થઇ. સાવજ ડણક્યો. હાકોટા થવા માંડ્યા. રોળકોળ વેળા થઇ હતી. ખાડું-ધણ ઝૂંપડે આવતાં હતાં. તેમાંથી હીરબાઇ કરી એક ચારણ બાઇની વોડકીને સાવજે પાદરમાં જ પાડી. અમે બધાદોડ્યા.વીસેક જણ હતા. જ્યાં ધાર માથે ચડ્યા ત્યાં તો હીરબાઇ ક્યારની યે ત્યાં પહોંચી ગઇ હતી. મરેલી વોડકી પર એ ચારણ-કન્યા ચડીને સાવજ સામે સોટો વીંઝતી હતી. સાવજ બે પગે સામો થઇ હોંકારા કરતો હતો. બાઇ સાવજના ફીણથી નાહી રહી, પણ ગાયને ચારણી બાઇએ સાવજને ખાવા ન દીધી….એવખતે ‘ચારણ-કન્યા’ ગીત મેઘાણીભાઇ કાગળ-કલમ સિવાય રચીને ગાવા લાગ્યા. એમનું શરીર જાગી ઊઠ્યું. આંખો લાલ ઘ્રમેલ ત્રાંબા જેવી થઇ ગઇ. એ પણ સાવજ તરફ દોડવા લાગ્યા. અમે એમને માંડમાંડ પકડી રાખેલા.” દુલા કાગ (આભાર – gopalparekh.wordpress.com) […]
charan kanya kavita varnvar gavanu man thay che.
ખરે ખર આજે ઘણા બધા વર્ષો પછી આ કાવ્ય જોઈ ખુબ આનંદ થયો………..
તમારો ખુબ ખુબ આભાર…………
ketlay vars junu balpan yad avyu…..
“real proud of gujarat”
the real proud of gujarat
jjgjg
જયારે હું ચોથા ધોરણ માં ભણતો ત્યારે આ કવિતા એક થી બે શ્વાસ માં પૂરી કરતો . હમણાં બે દિવસ પહેલ જ ડાયરામાં આ કવિતા સંભાળવા મળી અને આનંદ થયો .
I want poem by Zaverchand Meghani
“Aapna gadvaiya bandhav aapne”
Please will you find it for me and mail me any link for it?
Thanking you
Anjana
i will try
— આપણા ઘડવૈયા બાંધવ ! આપણે. —
આપણે આવળ બાવળ બોરડી,
કેસરઘોળ્યા ગલના ગોટા જી;
હલકાં તો પારેવાંની પાંખથી
મ્હાદેવથીયે પણ મોટાજી,
આપણા ઘડવૈયા બાંધવ ! આપણે.
કોઈ તો રચે છે વેળુ છીપથી,
કોઈ તો જળને હિલ્લોળ જી;
મરજીવો ઊતરે મ્હેરામણે,
માથા સાટે મોતી-મોલ જી.
નજરું ખૂંપી છે જેની ભોંયમાં,
સામે પૂર એ શું ધાય જી !
અધીરા ઘટડાનો ઘોડો થનગને,
અણદીઠ ઓરું એને પાય જી.
બેઠેલાનું બેઠું રહે વિમાસણે,
વેળા જુએ નહિ વાટ જી;
ઝાઝેરો ઝૂક્યો છે આંબો સાખથી,
વેડે તેને આવે હાથ જી.
પંડની પેટીમાં પારસ છે પડ્યો,
ફૂટલાં ફૂટે છે કરંમ જી.
વાવરી જાણે તે બડભાગિયો,
ઝળહળ એના રે ભવંન જી.
ઝવેરચંદ મેઘાણીની રચનાઓ સાંભળતા જ સૂતેલો માણસ પણ જાગી જાય,
બેઠેલું હૃદય પણ પાછું ચાલું થઇ જાય, ને
મનનો મુંઝાયેલો મોરલો પણ ફરી પાછો ટહુકવા લાગે.
મેં પહેલી વખત (online) આ ગીત ને ટહુકો.કોમ પર સાંભળ્યું હતું.એમની લગભગ બધી જ કૃતિઓ જુદા જુદા અવાજમાં સાંભળવા માટે Jhaverchandmeghani.com ની મુલાકાત લેવી જરૂરી છે.
-સુનીલ
Very Nice poem in my childhood this poem was in Gujarati Text. I searched and found.
Thanks a lot Gopal Parekh, Khub Khob dhanayavad
Gujarati Matao, Adhunik Mammio, tamara nana nana bhoolkao mate english science fiction karata avi kavitao vanchavo
હર હંમેશ જોબનવંતુ કાવ્ય…બાપુ! મેઘાણી સાહેબની ચારણ કન્યા ક્યારેય ઘરડી થાવાની નથ…
great… charan kanya…nitin devka came to usa and he sang this po
aapna desh ni vir virngna o ne lakh lakh lakh var pranam
jay mataji
jay bhavani
charan kanya vanchavani manavani ghana time thi ieachha hati aj aa iencha puri thai ghano anand thayo
vah meghani vah maza avi gai
I AM HAPYY FOR READ IT.
i love this my drime men at -javercand meghani .i an happy this web site meet
mane bahu khushi thay hu balpan thij javerchand meghani dada no fen chu
mane rasdhar vashi che te vachi mane saurath ni hishtri vishe mane bahu janva maliyu
aabhaar tamaaro bhaai
MANE ZAVERCHAND MEGHANI NI AA RASDAR RACHANA KHUBJ GAMI HATI AAJTHI 32 VARSH PAHELA BHANEL AA RACHANA AAJ PAN YAD SE AENE KAI RITE GAVI TE PAN YAD CHHE
AA RACNA AAPNA RUVADA UBHA KARI DESE.AEK 14 VARSH NI CHARAN KANY DANG LAI SINH PACHAD PADE CHHE ANE POTI MAEI GAYELI VACHHARDI NE KHAVA DETI NATHI AANU CHOTDAR VARNAN MEGHNI AE KAREL CHHE………………..
kharekhar bov anand thayo vachine.. .
આ કવિતા જેટલી વાર વાંચીએ એટલી વાર નસોમાં લોહી ઉછાળા મારવા માંડે !!
લતા હિરાણી
Thank you very much for sharing this poem. I was in 4th grade when we used to sing this real loud and today I am 40 and I still read this real loud and absolutely enjoyed it.
આજની નારી એ ચારન કન્યા જેવી બનવા ની આવશ્યકતા છે.
suna samdar ni pale kavita mukva vinanti
“સૂના સમદરની પાળે” કવિતા આજે મૂકી છે
.
ગોપાલ
waah Gir ni Sinhal waah!
vah meghani vah
dhany dhany bap tane
sache aa kavita jetli var vachye telti var badhi j naso ma charan knya jovu lohi uchhadva lage chhe….
.
બહુ જ સારી વાત છે, મેઘાણીની ભાષામાં કેટલું જોમ છે એ આથી સમજાય છે.
સાચે રીના જી
બીજી કોઈ કવિતા હોય તો મૂકજો…meghani
Its so nice to lisson
Proud to be a kathiyawadi like javerchand meghani
woww nanpan na school na divso ni yad aavigay .
મઝા આવી ગઈ…
Keva Hata E Balpan na Divaso Sav Bindast….Visarai Gayu Badhu Buddhi Avyani Satho-Sath…
ITS A INCREDIBLE POET….
Dear Friends , AVA HATA DESH NA SAPUTO JENU KOI MULYA NATHI JEO ANMOL CHE , AJ BHARAT NA SAHITYAKARO , KAVITA LEKHAKO , GADHAVI ANEK SANT PURUSHO, ANEK , MAHATMAO JE BHARAT NE CHAR CHAND LAGAVECHE , LAKO VAR TEO NE NAMAN CHE, ANE GARVA THAY CHE.
Tme aa blog kai rite banavyo?
Thodu margdarshan aapsho?
Mare pn mari rachnao prakashut krvi chhe.
So…if you tell me, I would be very grateful to you.😊
dear ASHISH,
my blog was designed by someone else and not me.sorry i am unable to help u
with regards
gopal
Really it is amazing poem of zaverchand Meghani…..it was great poet of Gujrat really I proud of him……..
The great poem for zaverchand meghani
Gujarati sahitya ne mutthi ma kari lidhu. Thanks.
Superb
REALLY …AMAZING…
No words for its poem
Only take experience
ચાલ દિવ ! એક દિવો પ્રગટાવી એ.
Aaj aa kavita vachi mane maru 25 varsh pehala nu maru bacpan yad aavi gyu.
Khub khub aabhar
Aaje 20 varas pachhi vaychi maja aavi gay 1998 ma std 4 ma hati
We like meghani ji .charan knya is my favourite poem
jay ho charan kanya jay mataji….
very nice.Please share some more literature like this.
આ school ni textbook ના હોય તો ફરી લાવો. 👌👌👍👍
[…] દેવલ દીલીપભાઈ દવે પર ચારણ-કન્યા/ઝવેરચંદ મેઘાણી […]
શ્રી ઝવેરચંન્દ્વ મેઘાણી… અને હીરાબાઈ ને પ્રણામ… 🙏🙏 હીરાબાઈ ની હિંમત આગળ બધાય ભાગે..જ…. મજા આવી ગઈ… 👌👌👌
જ્યમલ ભાઈ પરમાર કાગના પત્રો પુસ્તકમાં લખે છે કે મેઘાણી ભાઈ ખજૂરીના નેસ રૂબરૂ જઈ શક્યા નથી પણ કવિ કાગે આ વાત કરી હતી તેના આધારે આ કાવ્ય રચના કરેલ.
દીકરીઓ ને આવા કાવ્ય રોજ સંભળાજોઈએ